W dzisiejszych czasach błyskawicznie rosną ceny towarów i usług konsumpcyjnych. Tak samo wygląda sytuacja z cenami energii, paliwa czy gazu. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest inflacja, poznasz jej rodzaje oraz prognozę na najbliższe lata.
Kilka definicji dotyczących inflacji
Czym jest zjawisko inflacji?
Inflacja to proces ogólnego wzrostu cen w gospodarce w określonym czasie. Jest on obliczany na podstawie:
- badania cen towarów i usług na rynku detalicznym,
- badania budżetów gospodarstw domowych (dostarczane są dane o średnich wydatkach na towary i usługi konsumpcyjne). Są one wykorzystywane do opracowania systemu wagi.
Klasyfikacja Spożycia Indywidualnego według Celu stosowana jest do obliczenia wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Jest ona zaadoptowana na potrzeby zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (HICP). Z kolei wskaźnik cen oblicza się według formuły Laspeyres’a, stosując poszczególne wagi z poprzedniego roku.
Skutkiem postępującego wzrostu cen, czyli inflacji jest fakt, że wartość pieniądza maleje. Wiąże się to bezpośrednio z tym, że za określoną kwotę będziemy w stanie kupić mniej produktów niż dotychczas.
Rodzaje inflacji
Występuje wiele rodzajów inflacji, lecz biorąc pod uwagę przyczynę jej powstania, można wyróżnić dwa typy:
- inflacja popytowa – powstaje w wyniku wzrostu popytu na dobra i usługi (poprzez prowadzenie ekspansywnej polityki monetarnej przez bank centralny) oraz utrzymywania się deficytu budżetowego,
- inflacja podażowa – wynika ze wzrostu kosztów wytwarzania produktów, jest ona niezależna od polityki monetarnej banku centralnego. Bywa nazywana inflacją kosztową.
Ze względu na szybkość postępowania, możemy wyróżnić następujące rodzaje inflacji:
- inflacja pełzająca – nie przekracza ona 5%,
- inflacja krocząca – po przekroczeniu 5%,
- inflacja galopująca – przekracza ona 10%,
- hiperinflacja – przekracza 100%.
Co to jest inflacja bazowa?
Inflacja bazowa jest wykorzystywana przez bank centralny, aby dokonywać pomiaru zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych w gospodarce (z wyłączaniem ich określonych grup).
Narodowy Bank Polski stosuje następujące miary inflacji bazowej:
- inflacja po wyłączeniu cen administrowanych,
- inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych,
- inflacja po wyłączeniu cen żywności i energii,
- 15% średnia obcięta.
Inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych powstaje na skutek wyłączenia cen niebędących wynikiem regulacji rynkowych, są one jednak uzależnione od działań władz publicznych (czyli rządowych i samorządowych). Mogą to być np. cena wody, energii, kanalizacji czy czynsz mieszkaniowy.
Z kolei inflacja bazowa po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych tworzy się przez wyłączenie cen wrażliwych na wszelkiego rodzaju szoki gospodarcze (popytowe lub podażowe) oraz te, które są sezonowe. Dlatego też może się to zmieniać w czasie. Wśród takich towarów i usług wymieniamy zwłaszcza produkty żywnościowe, energetyczne, jak również usługi prawne oraz administracji państwowej czy nawet dostęp do internetu.
Kolejnym typem jest inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii. Powstaje ona przez wyłączenie cen dóbr wrażliwych na szoki podażowe (zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne). Wspomnianymi szokami mogą być choćby nieudane zbiory płodów rolnych ze względu na warunki pogodowe. Wyłączenie dotyczy cen żywności i energii.
Ostatnia z nich, czyli 15% średnia obcięta tworzy się poprzez statystyczne wyłączenie (czyli tzw. obcięcie) 15% na poszczególnych grupach cen towarów i usług, które wyróżniają największe zmiany w danym okresie.
Czym są stopy procentowe NBP?
Stopy procentowe NBP – to ceny, za jakie bank centralny udziela kredytu bankom komercyjnym, lub kwota, za którą sprzedaje on papiery wartościowe.
Innymi słowy wskazują one, ile zarobimy na swoich oszczędnościach lub w przypadku, gdy planujemy wziąć kredyt – ile będzie on nas kosztował.
Instytucje zajmujące się zjawiskiem inflacji w Polsce
Instytucje, które zajmują się obliczaniem wskaźnika inflacji w Polsce to GUS (Główny Urząd Statystyczny) i Narodowy Bank Polski. GUS zajmuje się obliczaniem wskaźników cen konsumpcyjnych i producentów, natomiast NBP oblicza inflację bazową.
Rada Polityki Pieniężnej dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej, uchwala też zasady rachunkowości NBP przedłożone przez Prezesa NBP.
Główny Urząd Statystyczny opublikował niedawno dane, na podstawie których możemy zauważyć, że w czerwcu 2022 r. wskaźnik inflacji w Polsce wynosił 15,5% w skali roku. Co ciekawe, na podstawie danych GUS widzimy też, że ceny wzrosły aż o 1,5% w porównaniu z poprzednim miesiącem.
Warto wspomnieć, że analitycy mBanku przewidywali wtedy możliwy spadek inflacji w lipcu. Nie do końca się to potwierdziło, ponieważ wskaźnik ten pozostał bez zmian (w porównaniu z czerwcem). Trzeba jednak przyznać, że mieli rację w kwestii tego, że w kolejnym miesiącu inflacja nie wzrośnie. Była jednak nadal wysoka.
Inflacja w Polsce przed 2000 rokiem
Jak wyglądała inflacja na przestrzeni lat?
Druga połowa XX wieku nie była dla Polaków łaskawa z powodu reformy monetarnej w 1950 roku. Do lat 70. ubiegłego wieku inflacja nie dawała się obywatelom jakoś szczególnie we znaki.
Z początkiem lat 80. XX w. wszystko jednak uległo zmianie. Zwłaszcza w 1982 r., gdy ceny dóbr uległy podwojeniu. Przez chwilę władzom udało się nieco ustabilizować sytuacje. Niestety na przełomie lat 80. i 90. inflacja mocno poszybowała w górę. Pozostawiła po sobie bolesne piętno, które wiele osób wspomina do dzisiaj.
Szczyt inflacji w Polsce
Polska osiągnęła szczyt inflacji w latach 90., czyli w okresie transformacji ustrojowej. Wzrost cen przekraczał 1000% w porównaniu do roku poprzedniego, osiągając najwyższy odczyt wynoszący 1183,1 % w lutym 1990 roku.
Inflacja w Polsce na wykresie
Aktualny poziom inflacji w Polsce
Od pewnego czasu polska gospodarka nie jest w dobrym stanie. Można nawet powiedzieć, że obecnie sytuacja w kraju prezentuje się naprawdę kiepsko. Według najnowszych danych w tym roku inflacja w Polsce osiągnęła szczytowy wynik – jest najwyższa od prawie 25 lat.
Co wpłynęło na kształtowanie inflacji w czerwcu?
W czerwcu 2022 r. towary i usługi konsumpcyjne wzrosły o 1,5% w porównaniu z poprzednim miesiącem. Główny Urząd Statystyczny opublikował też nowe dane, które zawierają raporty za czerwiec.
Według danych GUS największy wzrost dotyczył usług związanych z transportem – aż o 6,6% w zestawieniu z majem. Ceny innych produktów również nie wyglądały zbyt optymistycznie. Mieszkania podrożały o 1,7%, dokładnie tyle samo usługi z kategorii „rekreacja i kultura”. Ceny żywności wzrosły o 0,7%. Obniżenie cen zostało zauważone jedynie w przypadku odzieży i obuwia – na poziomie 1,4%.
Inflacja w Polsce – prognozy
Analitycy finansowi w najbliższym czasie przewidują spowolnienie inflacji. NBP spodziewa się, że inflacja w 2023 r. będzie na poziomie 7,2-11,6%, a w 2024 r. nawet 3,6-8,1%. Poza tym ekonomiści twierdzą, że w 2023 r. wzrośnie PKB o jakieś 1,4-3,7% w ujęciu rocznym.
Szczyt inflacji przewidywany jest na pierwszy kwartał przyszłego roku – według założeń ma on wynosić ok. 18,8%.
Inflacja – Polska na tle Europy
Generalnie inflacja w Unii Europejskiej stale rośnie – trwa to od lipca ubiegłego roku. W raporcie za lipiec 2022 r. możemy zauważyć, że tylko 3 kraje UE mają wyższy poziom inflacji od Polski. Najwyższa inflacja występowała w następujących krajach europejskich:
- Estonia – 22,7%,
- Łotwa – 21%,
- Litwa – 20,8%,
- Polska – 15,5%,
- Słowacja – 12,8%,
- Słowenia – 11,7%,
- Holandia – 11,6%,
- Grecja – 11,5%,
- Hiszpania – 10,8%,
- Cypr – 10,6%.
Podsumowanie
Polska na przestrzeni lat miewała trudne okresy, zwłaszcza ze względu na jej historię. Był to m.in. szczyt inflacji w 1990 r. Z czasem się to ustabilizowało i jedynie na początku XXI wieku mówiono jeszcze o wysokiej inflacji.
Po roku 2000 inflacja malała, a gospodarstwa domowe mogły odetchnąć z ulgą z powodu malejących cen żywności. Poza tym w 2014 r. przez pewien czas była nawet deflacja. Nie trwało to jednak długo, po pewnym czasie inflacja zaczęła powoli rosnąć. Działo się tak do momentu wybuchu pandemii koronawirusa, ponieważ wtedy została ona na jakiś czas uśpiona.
W okresie pandemii wirus mocno wpłynął na przemysł, co spowodowało wzrost cen towarów i usług. Następnie wybuchła wojna w Ukrainie, która również przyczyniła się do wzrostu cen, drożeje przede wszystkim żywność.
Eksperci twierdzą, że nie dotarliśmy jeszcze do szczytu inflacji, dlatego też powinniśmy spodziewać się wzrostów cen towarów w kolejnych miesiącach.
Brak komentarzy